بررسی شاخص های اکوفیزیولوژیک مقاومت به تنش خشکی ژنوتیپ های گندم

گندم یکی از مناسب ترین گیاهانی است که می تواند در مزارع دیم کم بازده و در زمان بروز تنش خشکی کشت وکار شود و بر این اساس شناخت بیشتری از تنوع مقاومت ارقام گندم در مقابل خشکی و نقش عوامل مختلف در افزایش مقاومت گیاه به این تنش مورد نیاز است. در آزمایش اول، دمای پوشش گیاهی 108 رقم گندم با 48 رقم دابل هاپلوئید تحت شرایط تنش آبی مزرعه مقایسه شد. تنش آب در مزرعه تفاوت زیادی را بر دمای پوشش گیاهی ارقام گندم گذاشت به طوری که این تفاوت برای نشان دادن تنش کافی بود. تفاوت دمای پوشش گیاهی بین 48 رقم دابل پاپلوئید گندم بسیار اندک بوده ولی بین 108 رقم تفاوت دمایی بیشتری مشاهده شد. نتایج نشان داد که دمای پوشش گیاهی، شاخص مطمئنی برای نشان دادن تغییرات دمایی پوشش گیاهی گندم بوده و بنابراین دمانگار مادون قرمز می تواند به عنوان ابزار تصویری برای نمایش دادن دمای برگ یا پوشش گیاهی، تحت شرایط کمبود آب در مزرعه مورد استفاده قرار گرفته و انتخاب ارقام متحمل به خشکی با استفاده از دمای پوشش گیاهی در رابطه با تغییرات تنش آب خاک می تواند مورد بحث قرار گیرد. آزمایش دوم به منظور بررسی تنش خشکی بر صفت های فیزیولوژیک و مورفولوژیک تعدادی از ژنوتیپ های مهم و شناخته شده گندم، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در شهرستان کرج انجام گردید. تیمارهای آزمایش شامل شش رقم گندم سرداری، کویر، وریناک (به عنوان ارقام مقاوم) و قدس، مرودشت و تجن(به عنوان ارقام حساس) بودند و تنش خشکی از طریق قطع آبیاری در مرحله گلدهی صورت گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که میزان پتاسیم و سدیم، محتوای نسبی آب، دمای پوشش گیاهی، هدایت روزنه ای و میزان کلروفیل ارقام مقاوم و حساس با یکدیگر تفاوت داشت و بنابراین می توان از آن ها برای انتخاب ارقام متحمل به خشکی استفاده نمود. آزمایش سوم بصورت فاکتوریل در قالب بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه انجام گرفت و تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از تنش خشکی (شاهد، قطع آبیاری در زمان به ساقه رفتن، قطع آبیاری در زمان به سنبله رفتن و قطع آبیاری در هر دو مرحله) و ارقام گندم (سرداری، کویر، وریناک، قدس، مرودشت و تجن). نتایج آزمایش نشان داد که میزان کلروفیل، کاراتنویید و فلورسانس کلروفیل ارقام مقاوم و حساس با یکدیگر تفاوت داشت و بنابراین می توان از آن ها برای انتخاب ارقام متحمل به خشکی استفاده نمود. مطالعات آزمایشگاهی بصورت فاکتوریل در قالب بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در آزمایشگاه موسسه نهال و بذر کرج انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند تنش خشکی(سطوح پلی اتیلن گلایکول 0، 45/0-، 77/0-، 03/1- و 44/1-) و ارقام گندم (سرداری، کویر، وریناک، قدس، مرودشت و تجن). نتایج مطالعات آزمایشگاهی در مورد صفات جوانه زنی نشان داد که تنش خشکی کلیه ی صفات مورد بررسی شامل سرعت و درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک گیاهچه و نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه را به طور معنی داری تحت تأثیر قرار داد . نتایج آزمایش نشان داد که، رقم تجن در شرایط تنش شدید (44/1-) وکویر در شرایط تنش متوسط(77/0-) مقاوم ترین ارقام به تنش خشکی، و رقم سرداری بیشترین حساسیت را به تنش خشکی نشان داد.